Қазіргі таңда Түркістан облысында 1782 тарихи-мәдени мұра объектісі есепке алынған. Олардың ішінде халықаралық маңызы бар бір ескерткіш – Қожа Ахмет Ясауи кесенесі, республикалық маңызы бар 34 ескерткіш (8 археологиялық, 24 сәулеттік), жергілікті маңызы бар 423 ескерткіш (374 археологиялық, 49 сәулеттік) және алдын ала есепке алынған 1324 объекті (1155 археологиялық, 107 сәулеттік, 62 киелі орын) бар. Сонымен қатар, өңірдегі монументтік өнер туындылары мен мемориалдық тақталардың саны – 820.
Тарихи ескерткіштердің тізіміне археологиялық маңызы бар нысандар, сәулеттік құндылығы бар ғимараттар, монументтік өнер туындылары және киелі орындар кіреді. Әсіресе археологиялық ескерткіштер саны басым, оның ішінде орта ғасырларға жататын қорымдар мен қалажұрт орындары көп.
Түркістан қаласындағы Ахмет Ясауи кесенесі XII ғасырда өмір сүрген әйгілі түркі ақыны әрі суфизмді уағыздаушы Ахмет Ясауидің бейітінің басына салынған. Кесене XIV ғасырда Әмір Темірдің бұйрығымен тұрғызылған. Бұл нысанмен қатар Үлкен қылует (жер асты мешіті, XII ғ.), Сегіз қырлы кесене (XIV–XVI ғғ.), Ұлықбектің қызы, Әбілхайыр ханның зайыбы Рабиға Сұлтан Бегім кесенесі (XV ғ.), Шығыс моншасы (XVI–XVII ғ.), Есімхан кесенелері бар.
Домалақ ана кесенесі – Байдібек атаның кенже әйелі Али Сыланқызы Нуриланың мазары үстіне салынған, Қаратау бөктеріндегі Балабөген өзенінің бойында орналасқан. Кесене XI–XV ғасырларда бірнеше рет жөнделіп, 1966 жылы ақ тастардан қайта қаланған.
Ибрагим ата кесенесі – Сайрамның солтүстік-шығысында, Ахмет Ясауидің әкесі Ибрагимнің құрметіне салынған. Алғашқы құрылыс XII–XIV ғасырларға жатса да, қазіргі нұсқасы XIX ғасырға тиесілі.
Қарашаш ана кесенесі – Сайрам ауданында, XIII ғасырда салынған. Қарашаш ананың шын есімі Айша-бибі, ол Мұсаның қызы болған. Қазіргі кесене XIX ғасырда қайта бой көтерген және түріктер арасында қасиетті орын ретінде кең танымал.
Оңтүстіктегі киелі орындардың бірі – Бәйдібек ауданындағы «Ақмешіт» үңгірі. Әктасты тау жыныстарындағы ойық үңгірдің ұзындығы 120 метр, ені 60–80 метр, биіктігі шамамен 35 метрге жетеді. Бұрынғы ұзындығы шамамен 200 метр болған.
«Ғайып ерен, қырық шілтен» – Төлеби ауданындағы Қазығұрт тауы маңындағы Әңгір ата ауылының жанында орналасқан киелі орын. Мұнда жеті дәрежелі әулиелік саты бар, ең жоғарғысы – құтып, одан кейін – әруақуль муқаддас, үшінші саты – Ғайып ерен, қырық шілтен. Қырық шілтен құрамында қырық әулие бар, ал шілтер ата әулиеде үш бұлақ бар: шұрық бастау (суы құлаққа ем), өңеш бастау (суы тыныс жолдары мен кеңірдекке шипа) және көз бастау (суы жанарға дәру).
Үкаша ата зираты – Түркістан қаласынан 60 шақырымдай жерде орналасқан. Аңыз бойынша, Үкаша ата Мұхаммед пайғамбардың сенімді серігі болған. Мұнда адамның ниетіне қарай су берілетін спираль тәрізді құдық бар.
Ұзын ата мазары – Шардара ауданында, күйдірілген кірпіштен салынған. Шығыс жағында баспалдақ, батысында шағын бөлме бар, кіре беріс аркасы сүйірленіп әшекейленген.
Гаухар ана кесенесі – өңірдегі көне ескерткіштердің бірі, тәуелсіздік жылдары қайта жөнделіп, қалпына келтірілген. Ауруына шипа іздегендер көп келеді.
Аппақ Ишан мешіті – Бәйдібек ауданы, Шаян ауылында орналасқан. Күмбезі күйдірілген кірпіштен салынған, жалпы аумағы 6,7×6,6 м, ішкі көлемі 3,5×3,5 м, биіктігі 6 м. Қабырғаның ішкі жағынан әлемнің төрт жағына бағытталған тайыздау қуыс жасалған.
Осы тарихи-мәдени нысандар Түркістан облысының мәдени және рухани бай мұрасын көрсетіп, өңірді туристік және ғылыми зерттеу тұрғысынан маңызды етеді.
