Қазақстанда саяси қуғын-сүргін құрбандарының құқықтары мен олардың отбасыларына көрсетілетін әлеуметтік қолдау – мемлекеттің тарихи жадты жаңғыртудағы стратегиялық бағыты. Биыл бұл мақсатқа 2,7 млрд теңгеден астам қаражат бөлінуі жоспарланып отыр. Бұл төлемдер 31 мамыр – Саяси қуғын-сүргін және ашаршылық құрбандарын еске алу күніне байланысты жүргізіледі.
Қуғын-сүргіннің тарихи ауқымы
Қазақстан ХХ ғасырдың ең ауыр қасіреттерін бастан өткерген аймақтардың бірі болды.
1921–1954 жылдар ішінде 100 мыңнан астам азамат сотталып, 25 мың адам ату жазасына кесілді.
ГУЛАГ жүйесінің Карлаг, АЛЖИР, Степлаг сияқты ірі лагерлері Қазақстан аумағында орналасқан болатын.
Миллиондаған адам ашаршылықтан қырылды, 5 миллионнан астам адам жер аударылды.
Бұл оқиғалар ұлт тарихында жазылмаған жара қалдырды.
Әлеуметтік қолдау пакеті
Саяси қуғын-сүргін құрбандары мен олардың отбасы мүшелеріне Қазақстан заңнамасы аясында бірнеше санат бойынша әлеуметтік жәрдем көрсетіледі.
Біржолғы өтемақылар
2003 жылдан бері бұл мақсатқа 23,6 млрд теңге бөлінді.
Төлем көлемі 2 949–393 200 теңге аралығында.
2025 жылға арналған бюджетте бұл бағытқа 1,2 млрд теңге қарастырылып отыр.
Арнайы мемлекеттік жәрдемақы
Қуғын-сүргін құрбандары мен осы оқиғаларға байланысты мүгедектігі бар тұлғалар ай сайын 4 837 теңге алады.
2005 жылдан 2024 жылға дейін бұл жәрдемақыларға 18,8 млрд теңге бағытталды.
Құқықтар мен жеңілдіктер
Ақталған репрессия құрбандары келесі жеңілдіктерді пайдалана алады:
- лагерьде өткізген уақытын еңбек өтіліне үш еселеніп енгізу;
- еңбек демалысын бірінші кезекте алу құқығы;
- медициналық протездік көмек бойынша жеңілдіктер;
- құқықтық мәселелер бойынша тегін көмек.
Бұл құқықтар тарихи әділетсіздіктің орнын толтыруға бағытталған.
Өңірлік қолдау шаралары
Жергілікті атқарушы органдардың бастамасымен қосымша көмектер көрсетіліп келеді.
2024 жылы бұл мақсатқа өңірлер тарапынан 223,8 млн теңге жұмсалды.
Көптеген аймақтарда құрбандардың есімдерін ұлықтау, мемориалдық тақталар орнату, зерттеу жобаларын қаржыландыру бағыттары да қолға алынған.
Тарихқа тағзым – ұрпаққа аманат
Қазақстан Президентінің жыл сайынғы қатысуымен өтетін еске алу шаралары, «АЛЖИР» музейіндегі тағзым рәсімдері, ғылыми зерттеулер мен конференциялар – қуғын-сүргін құрбандарының есімін халық жадында мәңгі сақтау жолындағы маңызды жұмыстар.
Қорытынды
Саяси қуғын-сүргін құрбандарын қолдау шаралары — өткеннің ащы ақиқатын ұмытпауға, азаматтардың құқығын қорғауға және тарихи әділеттілікті қалпына келтіруге арналған кешенді мемлекеттік саясат.
Қаржылай өтемақылар, әлеуметтік жеңілдіктер, өңірлік қолдау және тарихи жадыны сақтау бағытындағы бастамалар — елдің рухани тұтастығын нығайтуға қызмет етеді.
