Қазақстанда саяси қуғын-сүргін құрбандарын қолдау және олардың тарихи жадын сақтау – мемлекеттің басым бағыттарының бірі. Биыл Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау министрлігі 31 мамыр – Саяси қуғын-сүргін және ашаршылық құрбандарын еске алу күніне орай, репрессия құрбандарына арналған әлеуметтік төлемдерге 2,7 млрд теңгеден астам қаражат бөлетінін хабарлады. Бұл бастама – қоғамның тарихи әділеттілікті жаңғыртуға деген ортақ ұмтылысының көрінісі.
Тарихи шындық: қуғын-сүргіннің ауыр зардаптары
1921–1954 жылдар аралығында Қазақстанда 100 мыңға жуық адам сотталып, 25 мыңы ату жазасына кесілді.
1932–1933 жылдардағы ашаршылықта миллиондаған адам қырылып, халқымыз орны толмас қасіретке ұшырады.
АЛЖИР, Карлаг сияқты ГУЛАГ жүйесінің ең ірі лагерлері де осы кезеңде жұмыс істеді.
Жалпы алғанда, Қазақстанға 5 миллионнан астам адам жер аударылды.
Бұл оқиғалар – ел тарихындағы ең қасіретті кезеңдердің бірі.
Қаржылай өтемақылар мен жәрдемақылар
2003 жылдан бері репрессия құрбандарына арналған біржолғы өтемақылар көлемі 23,6 млрд теңгеге жетті.
Төлем мөлшері санатына қарай 2949 теңгеден 393 200 теңгеге дейін белгіленген.
2025 жылы республикалық бюджеттен бұл мақсатқа 1,2 млрд теңге қарастырылуда.
Сонымен қатар, саяси қуғын-сүргін құрбандары және осы оқиғаларға байланысты мүгедектігі бар азаматтар ай сайын 4 837 теңге мөлшерінде арнайы мемлекеттік жәрдемақы алады.
2005–2024 жылдары бұл төлемдерге 18,8 млрд теңге жұмсалса, 2025 жылға 1,5 млрд теңге жоспарланған.
Қосымша жеңілдіктер мен әлеуметтік қолдау
Ақталған азаматтар бірқатар қосымша құқықтарға ие:
- лагерьде өткізген уақытын еңбек өтіліне үш еселеніп есептеу;
- еңбек демалысын бірінші кезекте алу;
- телефон орнатуда басымдық;
- протездік көмек бойынша жеңілдіктер;
- реабилитация мәселелері бойынша тегін адвокаттық кеңес.
Жергілікті атқарушы органдар да қосымша көмек көрсетеді: 2024 жылы өңірлерден бөлінген қаражат 223,8 млн теңгені құрады.
Тарихи жадыны сақтау – ұлттық парыз
Саяси қуғын-сүргін құрбандарын еске алу ісінде еліміздің басшылығы да маңызды рөл атқарады.
Президент Қасым-Жомарт Тоқаевтың «АЛЖИР» музей-мемориалдық кешеніне барып, тағзым етуі – мемлекеттің тарихи жауапкершілігін айқындаған қадам.
Қорытынды
Қазақстан саяси қуғын-сүргін құрбандарына қатысты тарихи әділеттілікті қалпына келтіру бағытындағы жұмыстарды кешенді түрде жалғастыруда.
Қаржылай қолдау, әлеуметтік жеңілдіктер, архивтік зерттеулер мен еске алу шаралары – өткеннің ауыр сабақтарын ұмытпауға және қоғамда тарихи сананы қалыптастыруға бағытталған маңызды міндет.
